LANGIT yang luas sentiasa menjadi medan untuk perlumbaan dan persaingan sejak penciptaan pesawat terbang, sama ada antara syarikat pengeluar malah ia turut melibatkan keegoan negara yang bersaing untuk dilihat sebagai peneraju dunia penerbangan global.
Sekitar tahun 1960-an, persaingan ini mencapai kemuncak dalam menonjolkan keupayaan dan kehebatan menghasilkan pesawat terbang komersial yang luar biasa.
Ketika itu, Eropah ingin mengatasi Amerika Syarikat (AS) dalam penciptaan pesawat terbang yang selama ini didominasi oleh syarikat Boeing dan Lockheed Martin.
Bagi mencapai tujuan ini, Eropah menetapkan impian untuk mencipta pesawat yang boleh mencapai kelajuan supersoniknya bagi menunjukkan kemampuan mereka yang jauh ke hadapan berbanding AS.
Hal ini merupakan suatu pembaharuan dalam mereka bentuk pesawat yang unik dan berbeza daripada pesawat lain yang sedia ada.
Pada masa sama, AS pula mengambil pendekatan pragmatik kapasiti tinggi yang lebih mementingkan keperluan pasaran, iaitu memilih untuk membesarkan saiz pesawat berbanding untuk melajukan perjalanan.
Oleh itu, pihak Eropah atau secara khususnya Britain-Perancis telah bekerjasama untuk membentuk projek Concorde bagi merealisasikan cita-cita mereka memecah sempadan bunyi yang boleh mengangkat maruah mereka dalam perlumbaan di langit biru.
Projek Concorde secara rasmi dilancarkan pada 29 November 1962 melalui Perjanjian Anglo-Perancis melibatkan syarikaf pengeluar utama iaitu Sud Aviation dari Perancis dan BAC dari Britain dengan pembiayaan yang ditanggung oleh kedua-dua negara.
Proses pembangunan dan pembinaan Concorde yang rumit serta mencabar selain memakan kos kewangan yang sangat tinggi, menimbulkan keraguan terutama di pihak Britain akan kemampuan menyiapkan projek ini.
Namun Concorde Perancis tetap meneruskan usaha ini dan berjaya melakukan penerbangan subsonik sulung pada 2 Mac 1969.
Maka terhasillah reka bentuk Concorde menampilkan fiuslaj meruncing sepanjang 68 meter dan sayap delta. Bentuk sayap ini dibina bagi mengoptimumkan prestasi ketika penerbangan supersonik serta memastikan kelajuan rendah semasa berlepas dan mendarat.
Walaupun demikian, pesawat ini masih mendarat pada kelajuan sekitar 285 kilometer sejam (km/j) iaitu hampir menyamai kelajuan pesawat tempur F-104.
Bagi membantu juruterbang semasa pendaratan, muncung pesawat atau “droop-snoot” direka untuk boleh diturunkan agar pandangan ke hadapan menjadi lebih jelas ketika muncung berada dalam kedudukan condong ke atas.
Concorde mampu mencapai kelajuan maksimum Mach 2.2, bersamaan dengan 2,180 km/j dan terbang pada altitud pelayaran sekitar 15,500 meter.
Rangkanya dibina daripada aluminium bagi mengurangkan kos, berbanding penggunaan keluli tahan karat atau titanium yang lebih mahal dan lazim digunakan pada kelajuan tinggi.
Concorde dikuasakan oleh empat enjin turbojet Rolls-Royce/SNECMA Olympus 593 Mk 610 yang dipasang secara berpasangan di bawah sayap dan setiap satu menghasilkan tujahan sebanyak 170 kilonewton (kN).
Pesawat ini mempunyai berat maksimum berlepas melebihi 181,000 kilogram (kg) dan mampu terbang sejauh lebih 6,200 kilometer (km) hasil daripada kapasiti bahan api sebanyak 129,000 liter yang dibawa dalam tangkinya.
Semasa pembangunan diteruskan, timbul pelbagai keraguan.
Syarikat penerbangan menganggap pesawat ini terlalu kecil, namun reka bentuknya kemudian diubah dengan memanjangkan fiuslaj sebanyak dua meter untuk meningkatkan kapasiti kepada 136 penumpang.
Dua isu utama Concorde ialah bunyi bising semasa berlepas dan letupan sonik yang mengiringi setiap penerbangan.
Selain itu, Concorde sukar mendapat kebenaran mendarat di bandar-bandar utama atas alasan kesihatan awam.
Tambahan pula, ramalan jualan pesawat ini merosot.
Walaupun pada awalnya disasarkan antara 160 hingga 400 unit dalam tempoh dua dekad, namun menjelang Mac 1967 hanya 74 tempahan diterima daripada 16 syarikat penerbangan, termasuk Air France dan BOAC.
Dalam masa sama, Kesatuan Soviet mengumumkan pembangunan Tupolev Tu-144, manakala AS turut melancarkan projek Supersonic Transport (SST) mereka.
Untuk ini, Kongres AS meluluskan pembiayaan 75 peratus untuk SST dan pada Disember 1966, Boeing dipilih untuk mengendalikannya.
Namun, projek SST AS menghadapi masalah besar.
Reka bentuk Boeing mempunyai berat berlebihan dan kos pembangunan terlalu tinggi hingga mencetuskan bantahan awam.
Akhirnya, kerajaan AS membatalkan projek tersebut pada 20 Mei 1971.
Situasi ini memberikan kelebihan kepada Concorde kerana kini tiada pesaing utama. Namun cabaran tetap wujud.
Walaupun sembilan tempahan disahkan (lima daripada BOAC dan empat daripada Air France), pembelian itu lebih kepada arahan kerajaan masing-masing berbanding pilihan komersial.
Syarikat pengurusan Concorde cuba mendapatkan sokongan daripada Pan Am, namun syarikat itu menarik diri kerana kos seunit terlalu tinggi iaitu AS$65 juta iaitu tiga kali ganda harga Boeing 747.
Keadaan ini akan menyebabkan harga tiketnya tidak mampu ditanggung oleh penumpang biasa.
Untuk mempromosikan kemampuan Concorde, jelajah demonstrasi diadakan di seluruh dunia.
Perkhidmatan berjadual pertama bermula pada 21 Januari 1976 melalui penerbangan Air France ke Buenos Aires dan British Airways ke Bahrain.
Selepas beberapa bulan, penerbangan ke New York dan Washington dibenarkan.
Namun, kedua-dua syarikat ini berdepan kesukaran mengisi tempat duduk dan mencatat kerugian berterusan, termasuk dalam perkhidmatan rentas Atlantik.
Akhirnya, hanya Perancis dan Britain yang benar-benar mengoperasikan Concorde.
Tiada syarikat penerbangan lain sanggup mengambil pesawat ini walaupun membuat tempahan.
Hanya 16 Concorde dibina, setiap satu menelan kos tidak kurang daripada AS$500 juta.
Sepanjang 1980-an dan 1990-an, prestasi operasi bertambah baik, tetapi Concorde kekal sebagai simbol kemewahan dan prestij, hanya digunakan oleh kumpulan penumpang elit dan bukannya penyelesaian praktikal kepada industri penerbangan.
Satu tragedi pada Julai 2000 apabila pesawat Concorde Air France terlibat dalam kemalangan membawa kepada permulaan pengakhiran bagi ikon penerbangan ini.
Perkhidmatannya ditamatkan secara rasmi pada 26 November 2003, menandakan penutupan era pesawat penumpang supersonik yang pertama dan paling ikonik dalam sejarah penerbangan moden.
Perlumbaan di langit biru masih berterusan walaupun kemegahan Concorde ini akhirnya kecundang dek kerana ambisi yang tidak praktikal dan realiti ekonomi yang lebih menginginkan keuntungan berbanding tempoh masa yang singkat.
- Penulis memiliki Sarjana Muda Kejuruteraan (Mekanikal-Aeronautik) dari Universiti Teknologi Malaysia (UTM) dan pernah berkhidmat di Hornbill Skyways Sdn Bhd.