PILIHAN Raya Kecil (PRK) Ayer Kuning 2025 telah membuka lembaran penting dalam landskap politik Malaysia, menandakan bukan sahaja perubahan dinamik sokongan pengundi, tetapi juga kelemahan dan kekuatan strategik parti-parti utama. Kemenangan besar Barisan Nasional (BN) dalam PRK ini mencerminkan beberapa berapa aspek perlu diberikan perhatian.
PRK tersebut memberikan kemenangan kepada Dr Mohamad Yusri Bakir yang merupakan Setiausaha UMNO Bahagian Tapah selaku wakil Kerajaan Perpaduan menang dengan majoriti 5,006 undi apabila mendapat undi popular sebanyak 11, 065.
Calon PAS, Abd Muhaimin Malek, 44, dari Perikatan Nasional memperoleh 6,059 undi manakala calon Parti Sosialis Malaysia, Bawani KS, meraih 1,106 undi.
Daripada undi popular BN memperoleh 60.7 peratus undi, PN mendapat 33.23 peratus manakala PSM mendapat enam peratus. Jumlah keluar mengundi ialah sebanyak 58 peratus atau seramai 18,522.
Peratusan jumlah keluar mengundi kurang, dipengaruhi oleh majoriti sudah balik kampung berhari raya, ramai juga melihat kemenangan PRK ini tidak mempengaruhi perubahan kerajaan negeri Perak dan di Persekutuan di bawah Kerajaan Perpaduan yang masih kekal majoriti.
Peningkatan majoriti BN: Simbol penyatuan undidan kekuatan jentera
Berdasarkan data tersebut, BN berjaya meningkatkan majoritinya dalam PRK ini apabila berlakunya kerjasama dengan Pakatan Harapan (PH) dalam Kerajaan Perpaduan. Perikatan Nasional (PN) gagal menyerap undi pembangkang dengan efektif.
Lebih penting lagi, kekuatan tradisional jentera lapangan BN di kawasan luar bandar menjadi lebih dominan tanpa cabaran sengit.
Ini membolehkan BN mengekalkan momentum dan mengukuhkan kehadiran mereka di lapangan dengan lebih berkesan berbanding PN.
Di kawasan pengundi bukan Melayu misalnya menunjukkan pengundi amat yakin gabungan Kerajaan Perpaduan, sebagai contoh satu PDM (Pusat Daerah Mengundi) Kampung Coldstream di DUN Ayer Kuning yang mempunyai 1,700 pengundi dan hanya empat pengundi Melayu sahaja. Sebelum ini, lapan pilihan raya lalu tidak pernah menang di PDM tersebut kali ini dapat menang di situ.
Daripada 20 PDM, sebanyak 19 telah dimenangi oleh Kerajaan Madani. Satu PDM BN kalah pula didapati perbezaan hanya sebanyak 88 undi.
Situasi ini menunjukkan pertambahan majoriti menunjukkan pengundi sudah kembali kepada BN dan terdapat peningkatan sokongan pengundi Melayu, Cina, India dan Orang Asli juga menyaksikan peningkatan.
Faktor kejayaan BN: Perpaduan taktikal dan naratif kestabilan
Beberapa faktor utama menjelaskan kejayaan BN dalam PRK ini. Peralihan undi dari penyokong PH kepada BN berlaku secara pragmatik, selaras dengan semangat Kerajaan Perpaduan di peringkat nasional.
Aspek ini menunjukkan kematangan politik sebahagian pengundi PH yang memilih untuk menghalang kemenangan PN walaupun bertentangan dengan kecenderungan asal mereka.
Calon BN, Ishsam Shahruddin, yang merupakan penyandang, juga mempunyai kelebihan dari segi populariti dan keakraban dengan pengundi setempat.
Ini dibantu dengan ada kerjasama taktikal yang tidak rasmi antara BN dan PH, yang berjaya mengelakkan perpecahan undi.
Tema ‘kestabilan’ dan kesinambungan yang dibawa dalam kempen BN turut berkesan, meyakinkan pengundi ini lebih penting daripada perubahan drastik.
Sebaliknya, kelemahan jentera PN di peringkat tempatan membolehkan BN mengukuhkan penguasaan mereka tanpa tentangan yang signifikan.
Kegagalan strategi PN: Ketidakupayaan mengembangkan sokongan
PRK Ayer Kuning mendedahkan kegagalan strategik PN dalam memperluaskan sokongan mereka. Tumpuan berlebihan kepada sentimen Melayu-Islam tidak berjaya menarik sokongan pengundi berbilang kaum dan sederhana yang pernah menyokong PH.
Isu pencemaran sungai tidak berjaya kerana di Kelantan sendiri banyak isu pencemaran sungai manakala isu babi dibawa PN gagal kerana dilihat terdesak dengan isu retorik etnik sempit.
PN juga tersilap dalam menganggarkan potensi peralihan undi daripada PH, menyangka sentimen anti-BN akan membawa keuntungan kepada mereka. Realitinya, pragmatisme politik pengundi lebih menonjol, memilih BN demi kestabilan daripada risiko ideologi PN.
Ini menunjukkan bahawa daya tarikan PN kekal terhad kepada segmen tertentu sahaja dan masih bergantung kepada undi etnik serta protes, bukan sokongan merentas kaum atau komuniti.
Peralihan undi PH ke BN: Strategik tetapi sementara
Peralihan undi PH ke BN dalam PRK ini amat signifikan dan bersifat strategik. Ramai pengundi muda dan bandar yang lazimnya menyokong PH memilih untuk menyokong BN buat sementara waktu demi menghalang kemenangan PN.
Namun, sokongan ini bersifat taktikal dan tidak mendalam. BN tidak boleh mengambil mudah bahawa sokongan ini akan berterusan tanpa perubahan dan usaha untuk merangkul kepercayaan pengundi mudadan progresif dengan lebih kukuh perlu ada.
Peningkatan undi PSM: Simbolik tetapi bermakna
Parti Sosialis Malaysia (PSM) mencatatkan peningkatan undi daripada 586 kepada 1,059. Peningkatan ini disebabkan sokongan parti Ikatan Demokratik Malaysia (MUDA) dan Parti Bersepakat Hak Rakyat Malaysia (URIMAI), sebelum PSM bersendirian.
PSM menjadi pilihan kepada mereka yang berpegang kuat kepada prinsip keadilan sosial dan menolak kompromi ideologi. Walaupun kehadiran PSM semakin kelihatan, peningkatan ini masih bersifat simbolik dan belum cukup untuk mengubah peta kuasa politik nasional.
Menilai hubungan BN-PH
Kerjasama taktikal antara BN dan PH dalam PRK Ayer Kuning terbukti berkesan dalam menghadapi ancaman PN. Namun, realiti perbezaan ideologi antara kedua-dua gabungan ini tetap wujud dan boleh meletus dalam pilihan raya akan datang, terutama di kawasan bandar apabila pengundi lebih kritikal dan kurang bertoleransi terhadap kompromi prinsip.
BN perlu lebih tangkas dalam membuat perubahan dalaman misalnya menyeru MCA dan MIC lebih kompeten menarik undi Cina dan India, juga perlu memodenkan imej dan dasar mereka untuk kekal relevan di mata pengundi muda yang cenderung kepada PH.
Kesimpulan
Secara keseluruhannya, PRK Ayer Kuning menunjukkan bahawa BN berjaya memanfaatkan peluang peralihan undi PH, jentera kukuh, dan naratif kestabilan untuk mengukuhkan kedudukan mereka.
Sebaliknya, PN gagal menyesuaikan strategi kepada konteks tempatan dan terlalu bergantung kepada sentimen nasional dan etnik.
PRK ini juga membuktikan bahawa suasana politik Malaysia kini lebih cair dan tidak lagi berasaskan kesetiaan buta kepada parti; sebaliknya, pragmatisme dan keperluan kestabilan semakin menjadi faktor utama dalam membuat keputusan.
Masa depan politik negara akan bergantung kepada sejauh mana BN dan PH dapat mengekalkan kerjasama strategik mereka serta keupayaan PN untuk merombak strategi mereka bagi menarik sokongan rentas kaum dan ideologi.
- Datuk Profesor Dr Awang Azman Awang Pawi adalah penganalisis sosiopolitik dan sosiobudaya di Jabatan Sosiobudaya, Universiti Malaya, Kuala Lumpur. Beliau juga ialah felo penyelidik Pusat Kajian Demokrasi dan Pilihan Raya Universiti Malaya (UMCEDEL).